Sectorkoppeling en systeemintegratie

Wat is sectorkoppeling?

Kort gezegd, draait het om het slim samenwerken van verschillende energiebronnen (bijvoorbeeld elektriciteit en warmte) waarbij ook verschillende sectoren (mobiliteit, industrie, huishoudens) worden geïntegreerd om efficiënter met energie om te gaan. Dit verhoogt niet alleen de energie-efficiëntie, maar maakt ook een beter gebruik mogelijk van hernieuwbare energiebronnen én verlaagt de CO₂-uitstoot.

COGEN Vlaanderen en sectorkoppeling

COGEN Vlaanderen is al lang vertrouwd met sectorkoppeling. Zo is cogeneratie, waarbij elektriciteit en warmte gezamenlijk worden opgewekt, hier een perfect voorbeeld van. Toch is het ook belangrijk om verder te kijken dan één technologie, omdat de markt steeds complexer wordt.

Bedrijven met een vraag naar warmte én elektriciteit kunnen vandaag de dag kiezen uit verschillende opties: een warmte-krachtkoppeling (WKK) die zowel elektriciteit als warmte opwekt of elektriciteit van het net combineren met warmte van een gasketel, warmtepomp of e-boiler. Elke technologie heeft voor- en nadelen: WKK en warmtepompen zijn beide efficiënt, maar duur in aankoop. Gasketels en e-boilers zijn goedkoper, maar minder efficiënt.

Wanneer kies je welke technologie?

Welke technologie je best in huis haalt, hangt af van de marktomstandigheden, zoals de prijzen van gas en elektriciteit. De onderstaande figuur 1 illustreert welke technologie je best inzet, afhankelijk van de elektriciteits- en gasprijzen. Bedrijven die verschillende technieken met elkaar (zouden kunnen) combineren, hebben dus een streepje voor omdat zij flexibel kunnen inspelen op de markt en kunnen overschakelen op verschillende technieken.

Onderstaande samenvatting wordt gehanteerd om te toetsen welke techniek het geschiktst is op welk moment.

• Gas en elektriciteit zijn goedkoop: Stroom van het net en warmte via een gasketel.
• Gas is goedkoop, elektriciteit is duur: Gebruik een WKK voor warmte en stroom.
• Gas is duur, elektriciteit is niet te duur: Kies een warmtepomp voor warmte.
• Elektriciteitsprijzen zijn negatief: Zet een e-boiler in, want efficiëntie speelt dan minder een rol.

De evolutie van de energiemarkt

Tot 2019 waren de gas- en elektriciteitsprijzen stabiel en relatief goedkoop. Bedrijven kozen dan ook vaak voor een gasketel en stroom van het net. WKK-installaties werden vooral gekozen om hoge stroomprijzen te vermijden of vanwege subsidies. Na 2019 werd de energiemarkt echter dynamischer. Zo kregen we te maken met historisch lage prijzen tijdens de coronapandemie. Gevolgd door enorme prijspieken door de oorlog in Oekraïne om dan nu te eindigen in een volatiele markt met scherpe prijsschommelingen met soms negatieve elektriciteitsprijzen bij een overproductie van zon- en windenergie.

Op de figuur 1 tonen we ook een praktijkvoorbeeld van die schommelingen op één dag. Want de marktomstandigheden kunnen snel omslaan.

• Om 9u was op 30 april 2025 een warmtepomp ideaal, om 20u ‘s avonds was dan weer een WKK geschikter
• De dag erna op 1 mei 2025 golden er om 13u negatieve prijzen en verwarmde je het best met een e-boiler om weer wat later diezelfde dag om 17u beter een gasketel in te zetten.

We moeten er bijkomend van uitgaan dat de schommelingen van de elektriciteitsmarkten door groeiende hoeveelheden aan zonne- en windenergie merkelijk groter kan worden dan de volatiliteit van brandstoffenprijzen.

Flexibiliteit als oplossing

Als je slechts één technologie gebruikt, loop je als bedrijf een (financieel) risico. Beter is het als je als bedrijf vlot kan schakelen tussen de hierboven aangehaalde technologieën.
Daarom gebeuren er alsmaar vaker investeringen in een combinatie van technologieën, denk maar aan het totaalconcept op de site van Alpro. Zo’n totaalconcept is niet nodig om te kunnen profiteren van voordelige tarieven; een WKK combineren met een e-boiler of een warmtepomp om flexibel in te spelen op lage en hoge stroomprijzen heeft al enorm voordeel. Deze flexibiliteit vraagt om een hogere initiële investering, maar biedt een stevige verzekering tegen de volatiele energiemarkt en zorgt voor een optimale energie efficiëntie in alle omstandigheden. We kunnen concluderen dat sectorkoppeling en flexibiliteit de oplossing zijn in dit energetisch vraagstuk naar betaalbare energie.

Figuur 1: een uiteenzetting van de elektriciteitsprijs op de x-as tegen de gasprijs op de y-as. Met in hun verschillende kwadranten de voordeligste technologie.

COGEN Vlaanderen vzw is de sectororganisatie voor warmtekrachtkoppeling (WKK). Onze leden zijn installateurs, leveranciers, gebruikers en dienstverleners van WKK. Deze technologie biedt een efficiënte oplossing voor bedrijven met een vraag naar zowel warmte als elektriciteit.